Achievement Test

Kada taon nagkakaigwa kan inaapod na achievement test. Gabus na eskwelahan sa enterong probinsya nagte-take kaini tangarig maaraman kun aring district an may mas marhay na kalidad nin edukasyon saka matataling estudyante.

An test ginigibo sa kada eskwelahan kaya lang an mapa-test hali sa ibang banwaan tangarig malikayan an pagtukdo sa mga estudyante kun an mabantay si maestro man lang ninda.

Kan Grade IV kami, si proctor mi babae. Turuninongon man daa ngaya kami. Mayong karibuk-ribok. Pag-taoha si test paper, diretso tulos si pagsimbag. Silensyo. Mientrras na naghahaloy, nagsasakit na si mga hapot. Rilingaw mi si simbag sa ibang hapot. Si iba man, dai mi naagihan sa klase kaya sinasarakitan kami. Dai man makalinga-linga ta baad kuanon si test paper mi. Paghaloy-haloy, sabi kan si proctor mi, maluwas lang daa sya nin madali. Mayo pa giraray girirungan.

Mga duwang minutos na an nakakaagi, si iba naghaharapot na sa mga kataid. Si iba, mayo pa man giraray nin kiriling-kiling.

Pirang minuto pa si nag-agi, nagluwas ako. Sagin-sagin na naglustab. Nahiling ko si proctor mi, yaon duman sa purong room nakikiistoryahan sa mga kaibahan nya tapos sa mga teacher mi.

Pagbalik ko sa laog, sabi ko, "araogan na kamo ta yaon duman sa puro si nagbabantay samo."

Si mga dai na makatios, naghaharapot na sa mga kataid. Si iba, nagtirindog pa. Si mga “tultol” habo. Aangutan daa kami ni maam. Baka daa madakup kami.

Pig-sirip ko giraray sa luwas. Pwerte pa giraray si paki-istoryahan kan si proctor mi. Siguro, tuyo man idto kan mga teacher mi na libangon sya ta aram man ninda na dai kami makakatios na dai magkuropyahan pag mayong nagbabantay. Pigsenyasan ko si klase na sige lang sinda sa pag-ararugan ta nahihiling ko sya. Pagkangog-dangog ninda kan sinabi ko, tirindugan, kurupyahan saka ngiriritan. Tapos, naisip ko na ako dai nakaka-arog.

Sabi ko sainda, "lugi man ako."

Sabi kan si saro kong kaklase, sige lang daa ta sya na lang an masimbag sa test paper ko.

"Eh di okay!"

Sabi kan si saro kong kaklase, challenge daa. Sya naman daa mabantay. Dali-dali ako balik sa tukawan tapos nakikopyahan naman ako.

Pirang sigundo pa lang, nagbalik na sa tukawan nya si saro kong kaklase na nagsisirip duman sa pintuan. Nagbalik ako ta baka makadaraop ka. Paghaloy-haloy, nahiling ko na pabalik na si proctor mi. Pigsabihan ko si mga kaklase ko na pabalik na si maam. Dali-dali akong balik sa tukawan. Biglang turuninungan kami.

Pag-laog ni maam sabi nya, “Very good, mayong ribok.”

Kan Grade VI man, lalaki si naging proctor mi.

Pirang semana pa bago si test mi, pig parareview na kami. Aro-aldaw si review samuya. Igwa pa pati kami kaidtong seat plan. Iba man kan si seat plan mi pagkaklase. Pig rearrange si class, babae-lalaki.

Puon sa pila, entrance saka pagtukaw pigpraktisan mi. Kan nagpapractice kami kan paglaog sa classroom, eh di pirila, napasala si agi kan si kaklase ming nasa enotan kan pila. Dapat sa enotan maagi, nag-agi sya sa likod. Nasuya si maam. An ginibo nya, piggurudgod sya kapot sa t-shirt pasiring sa luwas. Panagiriton si hitsura nya. Gabos man kami napapangisi kaya lang pigpupurugulan mi ta baka pati samo maanggot. Nakapirang balik kami kaidto hanggan maperfect mi si pag-entrance hanggan pagtukaw. Kan exam day, perfect mi si pagentrance hanggan pagtukaw. Bilibon pati si proctor mi.

Si proctor mi maboot. Bako syang istrikto. Dawa arog kaidto, kami, kinakarabadohan saka malilipot si mga kamot. Kan pig tao na samo si test paper, deritso tulos si simbag mi. Mayo nindo giring-girong. Si proctor mi, pig-aasikaso si ibang test paper, mayo nin pakiaram samo. May mga hapot na pasil. Igwa man deficil. Si iba, obvious si answer. Si iba, masakiton. Pirang minuto nakaagi, si teacher mi sa sarong subject naghapit sa room. Kinukumusta kun okay an klase saka si nagbabantay samo. Paghaloy-haloy, nag-ulay si duwa; si teacher mi saka si bantay. Kami, tuninungon man giraray. Si iba, nangangabangaan na. Si iba, dugay na. Si teacher mi saka si proctor, nag-ngingiririt-ngirit, nag-iiri-iristoryahan saka nag-ngangara-ngarakngakan. Dai mi man aram kun ako pig-uurulayan ninda.

Pirang minuto pa, naghapot si teacher mi kun masakit man daa. Napasa si katuninungan kan klase. Nakaharangos nin halawig si iba. Nakangiririt si mga sereryusohon na marhay.

Nagtaram si proctor mi, “si sir baga nindo, kaklase ko kan highschool. Bara-barkada ko sya kaidto. Digdi palan sya nadistino.”

Nagpadagos kami magsimbag kan si test.

Paghaloy-haloy, nagtaram si proctor mi, “sige na, pwede kamo maghapot sa kataid nindo kun nasasakitan kamo.”

Suropog man daa ngaya kami. Inda kun nakangaralas lang talaga kami kan si pigsabi nya ta dai mi hinuhuna na sasabihon nya idto.

Pagkalihis nin trienta minutos, tarapos na kami. May sarong oras pa kuta na dapat kami sa pag-simbag pero nasimbagan mi na gabos.

Dece saiz, asin katorseng taon an nakalihis kan nanyari an mga ini, nangenot an sakong eskwelahan sa Achievement Test sa enterong Camarines Sur ngonyan na taon.