AN TAMBOBONG Bulto 1 Blg. 1 - Ani Nin Mga Rawitdawit

Sa tambóbong isinasáray kan mga paraóma an saindáng mga ináni. Siring sa mga sinákong paroy, saray-saray sa babasahón na iní na inapód nyamong An Tambobong Nin Literaturang Bikolnon, an nagkapirá sa mga napalagdâ na, nagawádan na nin onra, asín mga bàgong rawitdáwit.

An Ani Nin Mga Rawitdáwit na manongód sa pangenot na pagkabúhay kan mga Bikolano, iyó an enot na saray sa Tambobong. Saróng katiriponán iní nin mga rawitdáwit na nag-iítok sa pag-omá asín sa mga bagay na katakód kainí. Kabáli sa katiriponán an apatnapúlong (40) rawitdáwit asín saróng (1) artikulo, nin duwampulóng (20) mga kagubáy na parasurát gikan sa manlaen-laen na banwá asín lunsód sa ronâ.

An pag-omá, na garó bagá “saróng bayli [sa] maghápon” para Sa Mga Paraúma (Aguay Jr.), parte bakô saná kan mga nadudukután kan Hibò Kan Paroy (Hipolito) asín kan mga tawong Atóp An Sindáng (Madrilejos). Dawà an mga tawo na nagmamasíd saná sa paraómang bagá na Palatakót Sa Akì Nin Paraóma (Sto. Tomas); [an] Mga Aktibista kan Nueva York (Valeriano); an mga akì kan mga lalákeng halè sa umahán “na nagkakágaw na kan matá sa grabeng katungkáan” Sa Pagdangádang Kan Diklóm (Valencia); dawà idtóng aráram na Kun Pàno Pinapapalid Kan [mga] Akì An Arugasáng Sa Pili (Pesimo Jr.); o an saíndang agóm, siring kan sa Daí Mo na Akó Namomòtan (Soltes) na iyóng Kasamà-[samà nindá] Sa Paroy (Moll); alágad maskí man An Mga Rignós Sa Mulinohán (Borlagdan), an mga maya na “[nagtatagoy-tagoy mantáng dinadálan an istaran na nasusulô]” siring kan sa Pasil – Magdumán – Maswerte (Cariño), an Mga Itik (Cordero), Kuhól (Aguay), [Mamundóng] Burak (de Quiroz), parte man giráray sindá. Sabi nganì kaiyán sa talinhágang olayón, “an lambáng bagay tarakód, tarakód an gabós.”

Nag-iítok an katiriponán na iní sa mga inagrángay kan tawo, asín mga [Y]awit[y]áwit [kan] Paraóma (Jacob). Balákid sa saíya An Maraot na Awot [na] Haloy-haloy Maraot (Calleja), an “Urán” (Garcia), an [M]apeste (Peñones Jr.), o an “Uran[on] sa Baládan” (Borlagdan); an Naglalangkáw Na [an] Tubig (Nierva), an “pagdákit kan dagat” sa Kauumahán Sa Bawà (Sto. Tomas). Alágad an pinakanagdadaráng balákid sa saíya bakô an kapalibotán kundî an tawo mansaná. Digdí, “[an mga] paraúma, daíng laban”. Daí kitáng laban pag an satóng Dagá(ng) Inagíhan Sibilisasyon (Caceres).

Inaandám nyamò an mga tipásing Buláwan (de Quiroz) na iní sa mga nagmamakulóg sa kultura asín sa mga tatarámon na Bikolnon. Tinagba (Cordero) nyamò an enot na luwás kan babasahón na iní sa mga magúrang kan literaturang Bikolnon, sarô na si Clemente Alejandria (Olaño) na iyóng napilíng itampók sa edisyon na iní. Sindá mga parasurát man na iyóng kagtanóm nin paglaóm, siring [sa] Mga Kahoy (Alejandria), asín kagtanóm man nin pagkamoót sa dagáng tinubóan.

Time to Harvest (Rosales). Ama Na An Aki, [Kita] na an Ama (Sto. Tomas). Aranihán na!

Mga ibinaling tokdâ

**Bernard Miguel O. Aguay, Jr. Calabanga,CS
- Sa mga Paraúma, Gibsaw sa Salakaw (AMS, Press, 2007)
- Paratárok, Gibsaw sa Salakaw (AMS, Press, 2007) asin Salugsog sa Sulog (Oragonrepublic.com, 2005)
- Kuhól, Gibsaw sa Salakaw (AMS, Press, 2007)
*Jaime Jesus U. Borlagdan Tabaco City
- An mga Rignós sa Molinuhan, Bàgong rawitdáwit
- Paroy, Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (Suralista Press, 2009), Premiado sa PTALB 2009
- Urán sa Baládan, Que Lugar Este kan Dayo sa Sadiring Banwa (Suralista Press, 2009), Premiado sa PTALB 2009
*Horacio Caceres Naga City
- An Dagáng Inagíhan Sibilisasyon, Santigwar (Bicol Mail, 11.13.2008)
*Godofredo B. Calleja Bacacay, Albay- Ottawa
- An maraot na awot haloy-haloy maraot, Bulawan baga Burak palan (Balai Ibalon, 2005)
*Dan Albert L. Cariño Calabanga, CS
- Dangogá an Duros, Finalista sa PTALB 2008
- Pasil – Magdumán – Maswerte, Finalista sa sa PTALB 2008
*Kristian S. Cordero Iriga City
- Tinagba, Mga Tulang Tulala, (Goldprint, 2004)
- Kansyon kan mga Doot, Santigwar (Goldprint, 2006)
- Mga Itik, Bàgong rawitdáwit
*Jose Reynaldo Garcia Gubat, Sorsogon
- Buklád, Bàgong rawitdáwit
- Pubri, Bàgong rawitdáwit
- Urán, Bàgong rawitdáwit>
*Jerome M. Hipolito Calabanga, CS
- Parabùnag, Premiado sa PTALB 2008
- Hibò kan Paroy, Finalista sa PTALB 2009
- Sako, Bàgong rawitdáwit
*Estelito B. Jacob Camaligan, CS
- Rawitdáwit nin Paraóma, Burak nguna bago bunga (Balay Ibalon, 2007)
- Kan Kitáng Duwá mga Akì pa, Burak nguna bago bunga (Balay Ibalon, 2007)
- Kawáyan, Duros, Panganúron asín Urán, Bàgong rawitdáwit
*Richard D. Madrilejos Tabaco City
- Atóp sa Sindáng, Bàgong rawitdáwit
- Pisóg, Bàgong rawitdáwit
*Maryanne Moll Tigaon, CS
- Kasamâ sa Paroy, Hagkus: Twentieth Century Bikol Women Writers (DLSU Press, 2003) asín Letra (1999)
*Victor Dennis T. Nierva Lupi, CS
- Antisipasyon, Premiado sa PTALB 2007 asin Antisipasyon (Goldprint, 2007)
- Pababá, Antisipasyon (Goldprint, 2007) asín Salugsog sa Sulog, Tomo I (Oragonrepublic.com, 2005)
- Naglalangkáw na an Tubig, Poet's Picturebook (11/2009)
*H. Frank V. Peñones, Jr. Iriga City
- Mapeste, Ragang Rinaranga (Agnus Press, 2006)
- Pulá a mga Maís sa San Pedro, Ragang Rinaranga (Agnus Press, 2006)
- Haiku, Ragang Rinaranga (Agnus Press, 2006)
**Honesto ,M. Pesimo, Jr. Pili, Cam. Sur
- Kun Pàno Pinapapálid kan Akì an Arugasáng sa Pili, Paburakun sanggatos na Burak (Balay Ibalon, 2004)
*Jan Kevin de Quiroz Naga City
- Buláwan, Bàgong rawitdáwit
- Mamundô maging Burak, Bàgong rawitdáwit
*Jonas C. Soltes Tinambac, CS
- Daí Mo na Akó Namomòtan, Bàgong rawitdáwit
*Irvin P. Sto. Tomas Canaman, CS
- Amâ na an Akì, Iká na an Amâ, Finalista sa PTALB 2009
- Palatakót sa Aking Paraóma, Bàgong rawitdáwit
- Kauumahán sa Bawà, Bàgong rawitdáwit
*Jeffrey M. Valencia Lagonoy, CS
- Sa Pagdangádang kan Diklóm, Bàgong rawitdáwit
*Leni B. Valeriano Tabaco City
- Sa mga Aktibista kan Nueva York, Bàgong rawitdáwit
*Ramon O. Olaño, Jr. Naga City
- Clemente Alejandria
**Clemente Alejandria - An mga Kahoy

**Hinahágad pa an tugot

Palatakot sa Aki nin Paraoma

Hilngá an saíyang, badò ta ronotnót
Pag-arado ka'yáng, paraómang boktót
Entero saíyang, nagpuruporópot
Si idtóng doot na, mataróm na pangkót

Hilngá an saíyang, murô ta porotpót
Pagtarók kaiyáng, paraómang boktót
Sya tinarakóhan, nin duron asín luktón
Irinotán sindáng, an kamót otòton

Hilngá an lawas nya, ta biyóng garatók
Pag-ani kaiyáng, paraómang boktót
Kinamangán sya kan, hibong 'nasarokrók
Sa singit abót sa, saíyang lusabót

Hilngá an angog ta, paráting ngurosdót
Hilngá an dungô ta, nag-aaratóot
Hilngá an ngipon ta, biyóng nagrarágot
Dangá an tulák ta, labí an pagpòngot

Retrato ni Melvin Rosales

Tigsik sa duwang rawitdawit

Tigsík
sa
rawit
-dawit
na
hara
-lìpot
Mara-

matuá
na
saná
an
Haikung
daí
man
nin
laóg!

Tigsík man sa rawitdáwit na abáng haralabà huli ta maramatuá na saná bagá an saróng nobela
Dai nanggád nin pakilabot dawà pa maubósan nin hinángos an sa saíya nagtyagang nagbása
Dai nanggád nin pakíaram sa nagsusurùsúan na ideyang boót man kutâ nang makatalingkás sa paági nin saróng istorya!

Basketbolabog

Papurusógan daghán
Pataragásan tùlang
Pahirìbogan tuhod
Pabaraskógan udóg

Patiritían nin gànot
Paurubosán hinangós
Paralangkáwan nin duros
Padarakúlan nin gatók

Pairigótan pagdará
Pahirigótan depensa
Makalamáng iyóng gana
Dawà nganì sarô saná

Baoong Bagolbolan

Saróng baóong bagolbólan
Kamamalígan kinakamáng
Nagbababágtas sya sa Salog
Parikpík tagbás, sagkód liog

Sa boól kan Isarog gikan
Pasisíring sa may Sulnopan
Gobgób na Magaráw an baktót
Sa ikog, Halas nagporópot

Lìmáwan iyó an bangbángan
Lamô-lamò an angog, daghán
Pandamóy an preskong tubig
Haling danaw, digdí naghílig

Payó-payo kaníng baóo
An San Nicolas, San Juan, Palo
Mga marigmát na tagabantáy
Hutok laban sa 'nasalákay

Sa hawak patin kalág tarós
Sa sulóng Poro buminusbós
Dagos sa Dinagaáng Pampang
Nagtúbò an pagtobód dumán

Haróng-harong kaníng baóo
Talidtid, San Roque, Fundado
Pansagáng sa katibaádan
Sa baskóg kan Kagagaráwan

Sa bulód na Tarutakólod
Tulák na ginuguyód-guyod
Sa padugkol-dugkól rurúngas
Piris nin Suhà an pampúnas

Ikim an Iquin, Mangayawan
Kan bikóng Salog, piglikayán
Pansagwán kainíng pawíkan
Tinagbás atà nang bagolbólan

Clemente Alejandria

Clemente Alejandria (Nov. 23, 1895 - Oct. 7, 1981)

Iníng si Clemente, na Alejandria
hilíg an musica, matíbay na poeta
sarô man na pandáy, asín paratienda
tataóng mag-violin, paraguibóng canta

Siyá namundág can, Noviembre Beinte Tres
Taon Dece Ocho, Noventa y Saiz
Tubò nin Dinaga, sa banuáng Canaman
Qui Victoria asín, Geronimo guican

Sa patiribayán, pagsurat-osipón
Paniki nyang tocdâ, iyó an nagcampeon
Dauà daí sya nin, halangcáo na adal
Maitatampád qui, Rosalio Imperial

Mi Ultimo Adios, na Binicól niyá
Nagcamtán nin premio, iyóng nagseconda
An sarô sa mga, cantang composicion
Ika An Ilaw Ko, tugtóg Danza Menor

Douá an saíyang, duláng panteatro
An enot iyó an, Prinsipe Lizardo
Dangan an sarô pa, Prinsipe Fernando
Alagád daí nang, copia kainíyo

Mga rauitdáuit, nyang iquinabisto
Pag-aroanggoyong, an Estrella del Sur
Sa Madaling Usip, an An Barongbarong
Paglanat Nin Puso, an An Mga Kahoy

Nangagruluwás sa, mga babasahón
An saíyang guibong, mga composicion
Sa Bicolandia, Sanghiran Nin Bikol
Calendariong Bicol, asín Bicolnon

Octobre Siete can, siyá binauían
Nin saíyang buhay, ni Cagurangantá
Sa saíyang baól, iyóng naducayán
Mga tocdáng canta, asín mga poesia

Hihilingán:

Ramon Olaño, retrato ni Clemente Alejandria kaiba siya

Mga contributor kan Wikipedia, Clemente Alejandria, Bikol Wikipedia 2009
Danilo Gerona, Canaman Through Four Centuries 2008

Negosyo ni Kipot

Anóm na babae, saróng lalaki:

Si matuá, kinuá tulos kan Kagurangnantá
Si ikaduwá, duwáng semana si obra-suka
Si ikatuló, bugók si sugok
Si ikalimá, sobrang gama-gamá. 'to na!
Siring kan si sinundán, nagpatandán sa saúdan
Si ikaanóm, hinàbón pag durudiklóm
An unico hijo, luminaóg nin seminaryo

Pyerde an negosyo.

2009 National Conference on Bicol Culture

Bikol Wiki asin Girang Bikolnon exhibit sa Nat'l Conference on Bicol History & Culture

Surumpóngan kan mga taga-ambág sa Bikol Wikipedia kan Lunes, Oktobre 19 sa haróng ni Ramon Olaño

Preparado na para sa exhibit sa Holy Rosary Minor Seminary Auditorium poón Oktobre 21 sagkód 23

An Tambobong literary folio

An Tambóbong Nin Literaturang Bikolnon is the official literary folio of BikolianA. We will be publishing literary works of budding poets in the region as well as works of noted contemporary Bicolano writers quarterly beginning next year.

Courtesy of Melvin Francis Rosales

Themes for Volume I:
"Ani nin mga Rawitdawit" (harvest of poetry on planting and harvesting palay)
"Sayaw asin Awit kan mga Pararawitdawit" (poems about festivities and celebration)
"Ama, Ina, Aki" (poems on the relationship of members in the family)
"Kamundagan, Kagadanan" (poems that tackles birth, death and life)
"Trahedya" (typhoon, earthquake, flood, drought poems)
"Siram!" (food, food, food, burp!)

Kindly submit your works, published or new with your short biography at bikoliana@yahoo.com on or before November 30, 2009. We welcome comments, suggestions, contributions and fund support in cash or in kind. The literary folio shall be distributed for free.

Lecture-Workshop sa Scriptwriting ni Ricky Lee

Ma-lecture-workshop si Ricky Lee sa Scriptwriting sa Sept. 29, 8:00-12:00, sa Instructional Media Center kan Unibersidad kan Nueva Caceres.

Ibubungsod nya man an mga libro nyang Para kay B (2008), Si Tatang at Mga Himala ng Ating Panahon (Reprint, 2009) parehong ipinalagda kan Writers Studio Philippines, Inc. asin Trip to Quiapo (Fifth edition, 2007) kan Bagong Likha Publishing.

Bukas an workshop sa gabos na enteresado. Igwang Php100 na registration fee asin an enot na 100 sana an ia-accommodate. Hanapon si Esting Jacob o arin man na staff kan UNC College of Arts and Sciences para mga kahapotan asin pagpatagama. Apodan an 811-61-00 lok. 114 o i-text an 0912-410-9835.

Google Advertisement

Tigsik ko iníng si Irvin
Pùngot, langkág sa limós kan mga bisita
kan blog na pigbílog para saímo saná

Kayâ palán pabandying-bandying
Nagbábatî sa maúuyó, mapápasaláng maglagatík
maúuyám sa kulang sa atensyón na mga advertisement

Ta dolyar an earnings
Hugóp-hugóp an kaenót-enóteng cheke
tangárig ipambakál bulóng sa tungkâ

----------
This is the twelfth poem in my An mga Para-lagaylay asin iba pang mga rawitdawit collection, which is among the finalists in the 6th Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon, Rawitdawit category.

Mga finalista sa ika-6 na Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon, ibiniklad na!

Saro an sakong An mga Para-lagaylay Asin Iba Pang Rawitdawit sa kagsarong (11) katiriponan nin mga rawitdawit sa mga finalista sa kategoryang Rawitdawit sa ika-anom na Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon.

An sampulo (10) iba pa iyo an minasunod:
Parokyano kan Tinampo ni Jerome M. Hipolito kan Calabanga, Camarines Sur; Insomya ni Owen del Castillo kan Pilar, Sorsogon; Sa Lugar na Dinakulaan ni Alex Michael S. Boribor kan Pio Duran, Albay; Muklat ni Rodel Delera Añosa kan Aroroy, Masbate; Pisaran asin Iba pang mga Rawitdawit” ni Leopoldo C. Brizuela, Jr. kan Ligao City; Sa hubasan, nagprobar akong magsurat ni Eduardo Endraca Uy, Jr. kan Gubat, Sorsogon; Naglakaw ako ni Welbert Cipria kan Tabaco City; Apat na Tigsik sa Tabaco Buda Iba Pang mga Rawitdawit ni Richard Madrilejos kan Tabaco City; Paglabto sa Pagtubod ni Honesto M. Pesimo, Jr. kan Naga City; asin Hamot kan Narumdon ni Jaime Jesus U. Borlagdan kanTabaco City.

Kauumahan sa Bawà

The Bicol River is eating the riverbank and a foreign-funded government project was not able to stop it. -Kaiba News and Features


Ta binàták, tinagâ, saíyang girà
Si Kulákog na nagpatabâ kan dagâ

Logód, sológ kun taob oróg nag-ísog
Daíng kasoróg dawà dosók nyang bàsog

Handál an dará kan pagdákit kan dagat
Tulák kan Bawà an 'nasapà kan haldát

Nakalingáw na aldáw pinaghihídaw
Kaidtóng si kauumahán nya buláw (8/28)

Gikan sa Canaman.info an ladawan

5 libro, 1 babasahon sa Bikol ibubungsod sa "An Pagbungsod"

Kabali sa mga ibubungsod iyo an: “Yudi Man: Mga Osipon para ki Nunuy asin ki Nini,” sarong koleksyon nin mga halipot na osipon para sa mga aki kan mga ganador sa Premio Tomas Arejola para sa Literaturang Bikolnon na pig-edit ni Carlos A. Arejola sagkod Lorna A. Billanes, asin pigdebuho ni Boyet Abrenica; “Pagsasatubuanan: Poetikang Bikolnon,” a libro nin kritika sa literatura sa poetikan Bikol ni Jose Jason L. Chancoco; “Tigsik,” sarong tiniriripon nin mga tigsik ni Aida B. Cirujales; “Sayod Kong Tataramon/Tuwiran Kong Sasabihin,” sarong koleksyon nin mga dula na panteatro asin panputing telon ni Carlos A. Arejola; “Bagyo sa Oktubre,” sarong koleksyon sa Filipino ni Honesto M. Pesimo, Jr.; asin “Bangraw kan Arte, Literatura asin Kultura,” sarong babasahon na panliteratura sa Bikol na pig-edit ninda Estelito Jacob, Jun Pesimo asin Marissa R. Casillan na pig-layout ni Manny Salak. Gabos na mga titulo ipigpublikar kan National Commission for Culture and the Arts (NCCA) asin inimprenta kan Goldprint Publishing House.

An “An Pagbungsod” gigibuhon sa Agosto 15, 2009 sa Avenue Square sa Magsaysay Avenue, Ciudad nin Naga, alas 6 nin banggi.

Kabaong

Parabílar

Parasúgal

Paralímos

Paratágay

Pararánga

Parakantá

Parakákan

Paraandám

Pararehas

pantay án

mga bitís
pakagadán (7/18)

Eskort

United Nations kaidto, nagpili si maam nin duwang estudyante. An saro lalaki, an saro babae. Si duwa gigibuhon muse saka escort para sa parade ta celebration kan United Nations.

Pigpili ni maam si magayon-gayon ming kaklaseng babae tangarig maging muse. Si maam, pig-apod si pangaran ko. Ako daa an kapartner nya. Mayo man nagkontra sa klase.

Pagpurulian, pigkaulay kami ni maam. Pighapot nya kaming duwa kun igwa daa kami ni masusulot. Sabi kan si kaklase kong babae, igwa daa. Tapos, kan pighapot ako ni maam sabi ko, dai ko po aram. Hahaputon ko pa si mum.
Pagpuli ko sa harong, pigsabi ko na magiging escort ako sa parade. Pig hapot ko kun igwa daa akong masusulot. Sabi ni mum, “pwede an barong?” Sabi ko ihahapot ko ki maam.

Pag-otro aldaw, pig-announce ni maam na an flag mi daa Singapore. Kaipuhan mi daang magdara nin coupon bond saka art paper na kolor pula. Paghaloy-haloy, pighapot ako ni maam kun igwa akong masusulot. Sabi ko, “igwa, barong.” Dai man ako pwede mag barong ta Singapore ngani si na-assign sa class mi. Sabi ni maam, bako daang barong. Pighapot nya ako kun igwa pa akong iba. Sabi ko mayo na.

Naghapot si maam sa klase kun siisay igwa nin bado na pwedeng gamiton na costume para sa parade. (Yehey, papasublion garo ako) Nag-hands-up si saro kong kaklase, “ako po!” Sabi ni maam, “Sige darahon mo saaga. Tapos pagpwede, ika na an escort sa parade.” (02/2005)

Poro-program

Ang puon nin klase bako tulos leksyon. Aapodon ni maam si pinakamatali sa klase, gigibohon emcee sa poroprogram kan klase tapos aapodon nya an kada saro tanganig magkanta o magbayle.

Syempre, “ang unang bilang ay awit ng lahat.” Papatindogon kan emcee an gabos dawa si iba tinuturungka pa tapos makaranta an gabos. Paborito na dyan ang Ten Little Indian Boys, Oh Gak gak gak, Water Melon, I’m a Little Teapot na igwang Filipino version na Ako’y Isang Maliit na Pitsel saka syempre an sariling-atin saka walang-kamatayang Bahay Kubo.

Minsan, pagkakataon ini kan si napiling emcee na enot na apudon si mga barkada nya tapos ipapahuri si mga kaiwal. Minsan, pag-aram ni emcee na nasusupog ka, ika lugod an aapodon. Syempre, si pig apod, pipiririton pa kan si mga kaklase. Pag dai napirit, mahibi na sana. Pag napirit, makanta na lang sya. Bako sana man si emcee an nakakasaro. Pag ika si pig-apod tapos supog ka, siguradong ang irerecite idtong “Ako ay may tula. Mahabang-mahaba. Ako’y uupo. Tapos napo.” Dai ngani limang segundos tapos kana. Igwa man mga pig-aapod na napipiratan na sana. Naghihibi yan mientras na nagkakanta.

Pag naapod na an gabos saka pigpighuhuna kan emcee na mayo nang gustong magkanta, sasabihon nya na “Ang huling bilang ay awit ng lahat.” Tapos maduman si emcee ki maam na nakikitsismisan sa co-teachers tapos sasabihon nya na tapos na si program. Pag ginaganahan pa si maam na makitsismisan sasabihon nya, “Sige, saro pang program.” (02/2005)

Ngud

Nganud bayá ngud
'baad mailud
mu kan'kung likud
bagu maglawud.
San dayday ingud. (7/16)

Kin Gab-i

Bagu kitá bumatáng syertuhún
mu sanáng tultul kang nakakaún
ta kin nganud iká pag-alupún
dirí mu ná aku paggisungún
agúm, habû na kung dayukdukún
ka mga pangatur'gán mung itún!

Salà a Alàs

Sus, ika.
Ata ‘nay. Isod!
Sala ana Alas.
Dos iyan! Ata
aki. Sus!

DAKULANG TAO, sadit na tao

PADRE

DON, HONORABLE

ABOGADO, DOKTOR, ENHINYERO

MAESTRA, MAESTRO

AMONG


apô
paratinda
paraóma, pandáy
paralába
hoy!

Alágad kun mayò sindá, pàno na saná:

Fr.
Don, Hon.
Atty., Dr., Engg.
Mr., Mrs.
Sr.

(7/12/09)

--------------------

"During the year that I spent in Canaman, I frequently heard the labels "big people" (dakulang tao) and "little people" (sadit na tao) used in conversation. I found that townsmen usually referred to as big people had been placed in the upper diamond, while the little people fell into the lower. Each class moreover, had its own responsibility; each was expected to do certain things for the community or suffer the consequence of community displeasure. "
- Frank Lynch, Big and Little People: Social Class in the Rural Philippines

An mga Para-Lagaylay

Sarabáy-sabay, riribáy-ribay
mga darágang harampáng, taraytáy
panatà an buhay sa pagbayle nin lagayláy

Mga tabáy, sara-sarabláy
sarabáy sa pagsaysáy kan si pagkadukáy
ni Sta. Elena kan krús ni Hesus na nagbaraybasáy

Mga habáyan, tara-tarabyón
pagpoón kan banggíng balanákon, maliwanágon
an bulan, ipigrorokyáw saimóng lalawgón

Saradít na mga bitís, swelas kiri-kiriskís
gobing kan mga paraduyág, panampáran, respondes parádis
sa ikawalóng beses, boses kan Elena oróg na pinakamahamís

Ritrato gikan sa Flickr

An mga Paradalan nin Para-Lagaylay

Miridbíd, tararáid an mga kaagíd
tangárig an saindáng mga darága ipámidmíd
ipig-andam sa krus sagkód pagtaráid

Arádong sa lambáng ibóng
kamagurángan, magtororógang, koronkón
sa hampáng kan antár, yaon an enterong haróng

Rimong-rimóng kan mga ngimot, tadóm
gobing sa walong bangging dadalanón, giromdóm
kan mga matáng panô nin pag-atom

Tirirípon, aragítong an mga agit-agitán
bàgong lalawgón, kaakian iribánan sa bangbángan
Mantáng sa palíbot, palís-palis an manlaen-láen na paradalán.

Ritrato gikan sa Flickr

Achievement Test

Kada taon nagkakaigwa kan inaapod na achievement test. Gabus na eskwelahan sa enterong probinsya nagte-take kaini tangarig maaraman kun aring district an may mas marhay na kalidad nin edukasyon saka matataling estudyante.

An test ginigibo sa kada eskwelahan kaya lang an mapa-test hali sa ibang banwaan tangarig malikayan an pagtukdo sa mga estudyante kun an mabantay si maestro man lang ninda.

Kan Grade IV kami, si proctor mi babae. Turuninongon man daa ngaya kami. Mayong karibuk-ribok. Pag-taoha si test paper, diretso tulos si pagsimbag. Silensyo. Mientrras na naghahaloy, nagsasakit na si mga hapot. Rilingaw mi si simbag sa ibang hapot. Si iba man, dai mi naagihan sa klase kaya sinasarakitan kami. Dai man makalinga-linga ta baad kuanon si test paper mi. Paghaloy-haloy, sabi kan si proctor mi, maluwas lang daa sya nin madali. Mayo pa giraray girirungan.

Mga duwang minutos na an nakakaagi, si iba naghaharapot na sa mga kataid. Si iba, mayo pa man giraray nin kiriling-kiling.

Pirang minuto pa si nag-agi, nagluwas ako. Sagin-sagin na naglustab. Nahiling ko si proctor mi, yaon duman sa purong room nakikiistoryahan sa mga kaibahan nya tapos sa mga teacher mi.

Pagbalik ko sa laog, sabi ko, "araogan na kamo ta yaon duman sa puro si nagbabantay samo."

Si mga dai na makatios, naghaharapot na sa mga kataid. Si iba, nagtirindog pa. Si mga “tultol” habo. Aangutan daa kami ni maam. Baka daa madakup kami.

Pig-sirip ko giraray sa luwas. Pwerte pa giraray si paki-istoryahan kan si proctor mi. Siguro, tuyo man idto kan mga teacher mi na libangon sya ta aram man ninda na dai kami makakatios na dai magkuropyahan pag mayong nagbabantay. Pigsenyasan ko si klase na sige lang sinda sa pag-ararugan ta nahihiling ko sya. Pagkangog-dangog ninda kan sinabi ko, tirindugan, kurupyahan saka ngiriritan. Tapos, naisip ko na ako dai nakaka-arog.

Sabi ko sainda, "lugi man ako."

Sabi kan si saro kong kaklase, sige lang daa ta sya na lang an masimbag sa test paper ko.

"Eh di okay!"

Sabi kan si saro kong kaklase, challenge daa. Sya naman daa mabantay. Dali-dali ako balik sa tukawan tapos nakikopyahan naman ako.

Pirang sigundo pa lang, nagbalik na sa tukawan nya si saro kong kaklase na nagsisirip duman sa pintuan. Nagbalik ako ta baka makadaraop ka. Paghaloy-haloy, nahiling ko na pabalik na si proctor mi. Pigsabihan ko si mga kaklase ko na pabalik na si maam. Dali-dali akong balik sa tukawan. Biglang turuninungan kami.

Pag-laog ni maam sabi nya, “Very good, mayong ribok.”

Kan Grade VI man, lalaki si naging proctor mi.

Pirang semana pa bago si test mi, pig parareview na kami. Aro-aldaw si review samuya. Igwa pa pati kami kaidtong seat plan. Iba man kan si seat plan mi pagkaklase. Pig rearrange si class, babae-lalaki.

Puon sa pila, entrance saka pagtukaw pigpraktisan mi. Kan nagpapractice kami kan paglaog sa classroom, eh di pirila, napasala si agi kan si kaklase ming nasa enotan kan pila. Dapat sa enotan maagi, nag-agi sya sa likod. Nasuya si maam. An ginibo nya, piggurudgod sya kapot sa t-shirt pasiring sa luwas. Panagiriton si hitsura nya. Gabos man kami napapangisi kaya lang pigpupurugulan mi ta baka pati samo maanggot. Nakapirang balik kami kaidto hanggan maperfect mi si pag-entrance hanggan pagtukaw. Kan exam day, perfect mi si pagentrance hanggan pagtukaw. Bilibon pati si proctor mi.

Si proctor mi maboot. Bako syang istrikto. Dawa arog kaidto, kami, kinakarabadohan saka malilipot si mga kamot. Kan pig tao na samo si test paper, deritso tulos si simbag mi. Mayo nindo giring-girong. Si proctor mi, pig-aasikaso si ibang test paper, mayo nin pakiaram samo. May mga hapot na pasil. Igwa man deficil. Si iba, obvious si answer. Si iba, masakiton. Pirang minuto nakaagi, si teacher mi sa sarong subject naghapit sa room. Kinukumusta kun okay an klase saka si nagbabantay samo. Paghaloy-haloy, nag-ulay si duwa; si teacher mi saka si bantay. Kami, tuninungon man giraray. Si iba, nangangabangaan na. Si iba, dugay na. Si teacher mi saka si proctor, nag-ngingiririt-ngirit, nag-iiri-iristoryahan saka nag-ngangara-ngarakngakan. Dai mi man aram kun ako pig-uurulayan ninda.

Pirang minuto pa, naghapot si teacher mi kun masakit man daa. Napasa si katuninungan kan klase. Nakaharangos nin halawig si iba. Nakangiririt si mga sereryusohon na marhay.

Nagtaram si proctor mi, “si sir baga nindo, kaklase ko kan highschool. Bara-barkada ko sya kaidto. Digdi palan sya nadistino.”

Nagpadagos kami magsimbag kan si test.

Paghaloy-haloy, nagtaram si proctor mi, “sige na, pwede kamo maghapot sa kataid nindo kun nasasakitan kamo.”

Suropog man daa ngaya kami. Inda kun nakangaralas lang talaga kami kan si pigsabi nya ta dai mi hinuhuna na sasabihon nya idto.

Pagkalihis nin trienta minutos, tarapos na kami. May sarong oras pa kuta na dapat kami sa pag-simbag pero nasimbagan mi na gabos.

Dece saiz, asin katorseng taon an nakalihis kan nanyari an mga ini, nangenot an sakong eskwelahan sa Achievement Test sa enterong Camarines Sur ngonyan na taon.

Puting Polo

Putíng polo na gurànóhon
Atà na minsan man lang sùlotón
Naglilíhis an panahón
Luhay-lúhay man na naglálàtóm

Si mapolót na mantíkà dumán naglapaták
Ruminukrók, kuminamáng siring kan wágak
Iníng polo na dai tulós-túlos na naibábad
Malà ta an nagyéyelo-yelóng likidong mantsá
duman na nagtusmág

Taklâ kan tubig na ginagámit paglabá nakikisàbít pa bagá
Kurosò-kusóon, dagpukón man mag-âga
Garó aking sirò-siruôn
Dawà mo harumálon daing giróng-gírong

Pinirísan na nin ribó-ribong lemonsíito
Ibinábad na sa saróng planggánang sukà
Pignusnusán na nin tagók nin ibà
Dai man giráray mawarà-wárà

An mga digtáng dará man saná kan sakóng pagkadaínlikáy. (2/23/05)

Tsunami Dos Mil Cuatro

Si harárom asin maimbóng
na kadagatán kan Asya sa Sur
enocente tonínong asin daing giróng
apwera kan Deciembre Dos Mil Sinco.

Napurísaw gayód,
nguminorób-ngurob, nagribók!
nagpadangóg...
dumán sa irárom nag-angul nin makusóg!

Daing siring baga si angót
naghangos nin harárom dangan huminagomhóm
sa kahiwásan ruminuab, huminaklób
duminasmág sa kadagaân nin daing pakilábot!

Pag-abot sa baybáyon, rapás! dapang!
pati si mga pananóm saka istáran,
ginarabâ, pagkabuhay pinárà
buhay nin tawo, daing itinadâ. (5/5/05)

Flag Ceremony

Bayang magiliw, kamay sa dibdib, handa, awit:

Madí, pirá an eskwela mo ngonyán?
Ako bagá, diit na saná bàgo magsisenta
Marhay saná ta igwang ma-locally funded
Ibábalyó ko an sampúlong abáng sutil
Numero uno iníng makuâpo ni Pay Doro
Dai mo mapatúkaw dawà piráng segundo
Siging lakaw-lákaw, sain-sáin nakákaabót
Atà nang bulábog, iyó pa an pinakamaríbok
Sarô man iníng atáman ni Kapitan
Iyo bagá iní idtóng pigpasar na saná ni Josie
Tangárig daa dai nya na magin eskwela
Sa otro burukásan nin klase
Ano na palán 'to si pigsusubáybayán ta?
Dai ko natutákan ta pwerte si gibo kong marka
Pigtápos ko man si pagsúrat nin lesson plan
Ta ma-observe daa si prinsipal atyán
Bareta ko istrikto daa iní, taga-Rinconada
Marhay ko kutà na idtóng si prinsipala

Itaas an kanang kamay, Panatang Makabayan:

Ka-vibes ta náng marhay (6/25/09)

Square Dance (Bikol Cha-cha)

Atubáng sa inután
Sarô, duwá, toló

"Ano daw idtong sa gogon?"
Pawala, patoo, pasibog, sibog-sibog
Birik!

Atubáng sa toô
Sarô, duwá, toló

"Babaing taga-Bikol, ako Bikolana"
Pawála, patóo, pasíbog, sibog-síbog
Birik!

Atubáng sa likód
Sarô, duwá, toló

"Bulkan Bulusan, Mayon, Isarog na satong tunay"
Pawála, patóo, pasíbog, sibog-síbog
Birik!

Atubang sa wala
Sarô, duwá, toló

"Hain ka na baya, kakawat kong madaya?"
Pawála, patóo, pasíbog, sibog-síbog
Balík sa dating pwesto!

Otro.

(6/25/09)

Ama na an Aki, Ika na an Ama

An amâ,
"Akì... Iká...
Ika ná man, akì."

Iká an amâ na akì.

"An omá kaya ko. Kayâ... kamó na."

An akì-- an amâ na akì, an inâ.
Ani na. Iká an amâ, na iká na.

"Iní an... iká na an... Akí..."
Iká na AN akì na iní.

An akì, an amâ na akì, an inâ.
Ani na. Iká an amâ, na iká na.

"An omá kaya ko. Kayâ... kamó na."

Iká an amâ na akì.
Iká na man akì.

Akí, iká...
amâ na.

(6/16/09)

Blogging

Tigsik ko ining si Irvin
Kaya palan pabandying-bandying
Ta dolyar an earnings

Marhay sana man kun totoo (4/23/09)

Google Adsense

Pùngot, langkág sa limós kan mga bisita
kan blog na pigbílog para saimo saná

Nagbábatì sa mauuyó, mapapasalang maglagatík
mauuyam sa kulang sa atensyon na mga patalastás

Hugóp-hugóp na makobrá an kaenot-enoteng cheke
tangarig ipambakál bulóng sa tungkâ (3/25/09)

Honorable Mention

Ngonyan na Marso mapaso
Mayong kaso ta pasado
An kaso, pasador mápasó
Igwa nin bàgong sertipiko

Ngonyan na Marso mapaso
Mayong kaso kun pasado
En kaso, pasador mápasó
Igwang tropeo ki maestro

Ngonyan na Marso mápasó
Mayong serbe maskí pasado
An kaso, an resulta positibo
Igwang koronang may laso

Friendster Kita

Kita, magbarkada
Ika, barkada ko
Ako, barkada mo

Barkada ka kan barkada mo
Barkada ako kan barkada ko

Magbarkada kita
Barkada ko ika
Barkada mo ko

Barkada ko an barkada mo
Barkada ako kan barkada mo

Kami, magbarkada
Siya, barkada ako
Ako, barkada mo

Barkada siya kan barkada niya
Barkada siya kan barkada niya

Magbarkada sinda, siya
Barkada niya siya, ika
Barkada siya niya, ako

Magbarkada kami, kita
Barkada niya siya, ako
Barkada siya niya, ika

An barkada ko, barkada ako
An barkada mo, barkada ka

Ika, barkada ka kan barkada mo, ako
Siya, barkada siya kan barkada niya, ika

Barkada taka
Kita, magbarkada
Ako, ika, kitang duwa sana. (3/20/09)

Makonswelong Pasko Dos Mil Ocho

Ibá man sa mga nakaaging Pasko
Sa maswerteng numero nongód na gayo
Kun kaidtó, pirmi nang an pasko tuyô
Ngonian na taon, “Totoo na ini yo!”

Uya na an mapuláng keso de bola
Ta kayang-kaya na man ngaya kan bulsa
-Bakô pating one-fourth o kabangâ saná
“Cheeze man lang palan. Pinatos nin kandilà!”

Makauumoy na man daw an sphagetti
Taon-taon na saná, pirming presente
Sa carbonarang igwang sauce na maputi
Sa parong oróg sa namit, abáng pwerte!

“Napasain si koblít tapos si tòlang?”
“Atang giniling… binilog… pinaalang!”
Iba-ibang simbag asin kahapotan
“Hamon de bola sagkod spam, pareho man lang?"

Igwa pa nin pandolceng potato salad
Para sa mga nakanamit na, isnab
Sa mga bàgo sa pandangog, sus takad
“Puro baga patatas? Iyo man nanggad.” (12/25/08)